Mno­gi sma­tra­ju da je knji­ga „Ar­hi­terk­tu­ra hra­ma, pro­jek­to­va­nje du­hov­nih obje­ka­ta” naj­or­gi­nal­ni­je dje­lo ko­je je do­bi­la na­ša no­vi­ja pu­bli­ci­sti­ka. To je na­slov ko­ji nu­di „no­ve pro­sto­re ar­hi­tek­ton­skog iz­ra­za za sa­kral­no ob­red­no is­po­lja­va­nje. U pi­ta­nju je ino­va­ci­ja - ču­va­nje sta­ri­na, ali ne pa­siv­no po­na­vlja­nje, ne­go ak­tiv­no ob­na­vlja­nje, kre­a­ci­ja. Njen autor je pro­fe­sor dr Lju­bi­ša Fo­lić, ti­hi tru­do­lju­bi­vi po­sle­nik či­je se ime go­di­na­ma već mo­že sre­sti u ka­ta­lo­zi­ma broj­nih no­vo­sa­gra­đe­nih hra­mo­va u BiH, Cr­noj Go­ri Sr­bi­ji, po­seb­no na Ko­so­vu. Kti­ro­ri hra­mo­va sma­tra­ju ga če­sto pu­bli­ci­stom, a oni opet, ar­hi­tek­tom. Ni sam Lju­bi­ša Fo­lić ne zna gdje se­be tač­no da smje­sti. To je dje­li­mič­no po­ku­šao da od­go­net­ne na Tr­gu od ćir­li­ce, sa svo­jim go­stom, ru­skim ar­hi­tek­tom Ju­ri­jem Ho­ri­to­no­vim i nov­skim ko­le­gom Ran­kom Ko­va­če­vi­ćem.
Cilj nje­go­ve knji­ge je da se na osno­vu ana­li­ze do­stup­nih po­da­ta­ka i kla­si­fi­ka­ci­je raz­li­či­tih for­mi i pro­sto­ra is­tak­ne nji­hov du­hov­ni sa­dr­žaj i zna­čaj, ko­ji će se ade­kvat­no pri­mje­ni­ti u sar­kal­noj ar­hi­tek­tu­ri na po­čet­ku 21. vi­je­ka i in­spir­tiv­no slu­ži­ti pro­na­la­že­nju no­vih rje­še­nja i ostva­re­nja, ka­zao je Fo­lić.
- Ova knji­ga na jed­nom mje­stu nu­di ana­li­zu i pro­ces na­sta­ja­nja ar­hi­tek­ton­skih ob­li­ka u sa­kral­noj ar­hi­terk­tu­ri kroz pri­mje­nu isto­rij­skog i sruk­tu­ral­nog po­stup­ka. Hram je vi­dljiv sim­bol ono­ga što ljud­ske oči ne mo­gu da vi­de, a je­zik ne mo­že da iz­ra­zi - po­če­tak car­stva Bož­jeg, dru­go ne­bo, raj, sli­ka du­še. Hram je iko­na ne­vi­dlji­vog i ne­ru­ko­tvo­re­nog i put u ne­be­ski Je­ru­sa­lim. U osno­vi ar­hi­te­on­skog je ob­li­ka u ko­jem se vjer­ni­ci pri­pre­ma­ju da po­sta­nu dio Du­ha Sve­to­ga, i gdje po­sta­ju jed­no­sušt­ni sa ova­plo­će­nim Si­nom Bož­jim, mje­sto gdje se ob­na­vlja ži­vot Cr­kve i svje­do­či da je čo­vjek li­tur­gij­sko bi­će - ka­zao je Fo­lić.
Fo­lić je na­gla­sio da je stva­ra­lač­ka dje­lat­nost svo­je­vr­sni du­hov­ni iz­raz. U di­je­li­ma sa­kral­ne ar­hi­tek­tu­re mo­gu se od­go­net­nu­ti unu­ra­šnja du­hov­na kre­ta­nja na­ro­da stva­ra­lač­ke mo­guć­no­sti i sna­ga kul­tu­re.
Kroz na­mje­nu du­hov­nog pro­sto­ra u svi­je­sti vjer­ni­ka stva­ra se pre­sta­va o har­mo­nič­noj cje­li­ni bo­žan­skog svi­je­ta, u ko­me je sve do de­ta­lja pre­li­je­po. Na taj na­čin stvo­re­na je ide­ja o ne­u­hva­tlji­vom i ne­na­me­tlji­vom, iz­ra­đe­na kroz sa­vr­šen­stvo ob­li­ka i nji­hov har­mo­ni­čan spoj, ka­zao je on.
Po mi­šlje­nju Ko­va­če­vi­ća knji­ga „Ar­hi­tek­tu­ra hra­ma” je­dinstvna je na pro­sto­ri­ma biv­še Ju­go­sla­vi­je. Ri­ječ je o sve­o­bu­hvat­nom dje­lu u ko­jem se Fo­lić „usu­dio da pri­đe i da struč­no, pre­gled­no i do­bro pre­sta­vi pra­vo­slav­no gle­da­nje i ar­hi­tek­ton­sku po­e­tič­nost či­ta­nja i tu­ma­če­nje hra­ma i nje­go­vog mje­sta u pra­vo­sla­vlju”.
- Pi­ta­nje hra­ma je osje­tlji­vo pi­ta­nje. Naj­bo­lju de­fi­ni­ci­ju je dao na­rod - mje­sto gdje sta­nu­je Bog. Ova knji­ga je po­god­na i za pro­fe­si­o­nal­ce i za one obič­ne či­ta­o­ce – pre­po­ru­čio je knji­gu on.
Ju­rij Ho­ri­to­nov ru­ski ar­hi­tek­ta i pro­jek­tant broj­nih hra­mo­va u Ru­si­ji go­vo­rio je o hra­mo­vi­ma u vi­zan­tij­skom sti­lu u Sa­ma­ri, ko­ji se gra­de na­kon pa­da SSSR-a. On je go­vo­ri i o že­lji da ru­ske ar­hi­tek­te na­sta­ve ta­mo gdje se sta­lo do Ok­to­bar­ske re­vo­lu­ci­je.
Z. Š.